الماس سیاه
منشأ، ویژگی‌ها و اهمیت در جواهرسازی
الماس‌های سیاه به دلیل ظاهر منحصر به فرد و کمیاب بودنشان، در دنیای جواهرات بسیار مورد توجه قرار گرفته‌اند. برخلاف الماس‌های معمولی که شفاف هستند، الماس‌های سیاه مات و غیرشفاف بوده و رنگ تیره خاصی دارند که آنها را متمایز می‌کند.
الماس های رنگی فانتزی مانند الماس های صورتی و زرد، رنگ های منحصر به فرد خود را از مواد معدنی دریافت می کنند که در هنگام شکل گیری در معرض آنها قرار می گیرند؛ با این حال الماس های سیاه به هیچ وجه «رنگی» نیستند. در عوض از نظر ترکیب به الماس‌های سفید خالص نزدیک‌تر از الماس‌های فانتزی رنگ هستند و گران ترین و کمیاب ترین نوع این هدیه طبیعت، الماس سیاه است.
به الماس سیاه، الماس کربنادو نیز گفته می شود . پرتغالی ها در برزیل در اواسط قرن هجدهم اصطلاحcarbonado را که به معنای الماس تیره مات است، ابداع کردند . زیبایی مرموز و سیر عجیب شکل‌گیری، این سنگ‌ها را به یکی از جذاب‌ترین گوهرها تبدیل کرده است.
carbonado
منشأ و تاریخچه
یکی از نظریات جذاب درباره الماس‌های سیاه این است که شاید منشأ فرازمینی داشته باشند. برخی از دانشمندان معتقدند که این الماس‌ها از طریق برخورد شهاب سنگ‌ها که منشأ آنها انفجار ابرنواخترها در میلیاردها سال قبل است، به زمین رسیده‌اند. برخلاف الماس‌های معمولی که در عمق زیادی از پوسته زمین شکل می‌گیرند، الماس‌های کربونادو عمدتاً در مناطق برزیل و جمهوری آفریقای مرکزی یافت شده‌اند. این مناطق که از منابع معمول الماس فاصله دارند، این نظریه را تقویت می‌کند. الماس های سیاه از این نظر منحصر به فرد هستند که فقط در رسوبات آبرفتی نهرها یافت می شوند. تنها سه تن متریک تا کنون استخراج شده است که آنها را بسیار کمیاب کرده است.
این گوهر سیاه دارای ملاحظات مختلفی در فرهنگ های مختلف در سراسر جهان است. در میان سرخپوستان باستان آن را ماده خوبی نمی دانستند. از آنجایی که سیاه است و شبیه چشم مار است، آن را نمادی از خدای یاما، خدای مرگ می‌دانستند. برای ایتالیایی ها نمادی از برکت بوده است؛ به خصوص برای زوج های متاهل. آنها معتقد بودند که اگر زن و شوهری به آن دست بزنند، تمام نگرانی هایشان از آنها به سنگ منتقل میشود.
در گذشته الماس‌های سیاه به دلیل کمیاب بودنشان کمتر در متون گوهرشناسی مورد بررسی قرار می‌گرفتند؛ اما در دهه‌های اخیر به ویژه با ظهور جواهرات مشهوری مانند اورلوو سیاه Black Orlov که به آن “چشم برهما” نیز می گویند و یکی از معروف ترین گونه های آن است و وزن آن حدود 67.6 قیراط است. یا انواع دیگر شامل الماس آمستردام و The Spirit of de Grisogono، علاقه به این نوع سنگ‌ها افزایش یافته است.
The Spirit of de Grisogono
Black Amsterdam
ویژگی‌های فیزیکی
الماس‌های سیاه چند کریستالی هستند؛ به این معنی که از تعداد بی‌شماری کریستال‌های الماس ریز که به هم متصل شده‌اند، تشکیل شده‌اند. هر یک از چندین کریستال کوچکتر تشکیل شده است که با استفاده از پیوندهای قوی تر به یکدیگر متصل شده اند. همه این کریستال ها دارای پیوندهای سولفیدی و آخال هایی در بین آنها هستند که باعث می شود، این نوع منحصر به فرد به رنگ تیره باشد. هرچند اکثر آنها در کل سیاه نیستند، زیرا دارای سایه های خاکستری و خاکستری تیره نیز هستند. تنوع این رنگ به دلیل میزان متفاوت سولفیدها و عیوب درون سطح است. این ساختار باعث ظاهر مات و غیرشفاف آنها شده و برش و صیقل دادن آنها را بسیار سخت‌تر از الماس‌های تک‌کریستالی می‌کند. برخلاف الماس‌های معمولی که به دلیل انعکاس نور درخشندگی دارند، الماس‌های سیاه به دلیل جذب نور درخشش کمتری دارند و بیشتر به دلیل سطح فلزی و مات خود شناخته می‌شوند.
ناخالصی‌های موجود در این الماس‌ها که معمولاً از نوع گرافیت است، باعث ایجاد رنگ تیره میشود. این ناخالصی‌های ممکن است به صورت لکه‌های خاکستری، آبی یا قهوه‌ای نیز – بسته به نوع و تراکم ناخالصی‌ها – ظاهر شوند. این ویژگی‌ها باعث میشود الماس‌های سیاه نسبت به الماس‌های معمولی شکننده‌تر باشند و احتمال ترک‌خوردگی و شکستگی بیشتری داشته باشند.
ارزش جواهرشناسی و استفاده در جواهرات
تا مدت‌ها الماس‌های سیاه به دلیل سختی و دوام بالای خود عمدتاً برای مصارف صنعتی مورد استفاده قرار می‌گرفتند اما در دهه‌های اخیر توجه بسیاری از طراحان جواهر به این نوع الماس جلب شده و آنها را در حلقه‌های نامزدی، گردنبندها و دیگر جواهرات لوکس به کار برده‌اند. الماس‌های سیاه به دلیل کمیاب بودن و تضاد زیبایی که در کنار الماس‌های سفید ایجاد می‌کنند، بسیار ارزشمند هستند و همانطور که قبلا اشاره شد، الماس‌های مشهوری مانند Black Amsterdam و Black Orlov و … به جذابیت این سنگ‌ها افزوده‌اند. همچنین، حضور آنها در فرهنگ عامه مانند حلقه نامزدی با الماس سیاه در فیلم Sex and the City 2، توجه عمومی را بیشتر به خود جلب کرده است.
درجه بندی الماس سیاه
متأسفانه اکثر الماس‌های سیاه، نمی‌توانند به راحتی توسط آزمایشگاه‌های گوهرشناسی درجه‌بندی شوند. اگر رنگ سیاه آنها به خوبی مشخص باشد و گوهرشناس بتواند همه وجوه را بررسی کند، آنگاه سنگ واجد شرایط گزارش درجه بندی الماس رنگی است. کربونادوهایی که برای این گزارش واجد شرایط باشند، بسیار نادر و گران هستند.
معمولا GIA گزارش های درجه بندی برای الماس سیاه صادر نمی کند، اما معمولا جواهرساز شما گواهی الماس را به شما ارائه می دهد.
رنگ
به عنوان یک قاعده کلی الماس های سیاه “فانتزی” در نظر گرفته می شوند و رنگ آنها به عنوان “طبیعی” یا “فرآوری حرارتی” تعیین می شود. در حالت ایده‌آل یک الماس سیاه باید دارای توزیع رنگ عالی باشد؛ به عبارت دیگر نباید لکه‌های سفید در آن وجود داشته باشد.
وضوح
به دلیل مشکلاتی که شرح داده شد، تجارت جواهرات مقیاس متفاوتی برای الماس سیاه ایجاد کرده است؛ بهترین آنها دارای درجه بندی AAA هستند. در حالی که بدترین دارای کیفیت ها I1 میباشند. به طور خلاصه کربنادو زمانی که رنگ تیره و یکنواختی داشته باشد، سطح آنها به خوبی برش خورده باشد و همچنین هیچ رگه‌ای در سنگ وجود نداشته باشد که باعث کاهش سیاهی آن شود، مطلوب‌تر هستند.
در حالت ایده آل یک حلقه الماس سیاه باید با سنگی ساخته شود که در آن انعکاس خوبی از سطوح وجود داشته باشد، تا حدی که براق باشد. زمانی که الماس های سیاه این ایده آل را برآورده می کنند،AAA نامیده می شوند و زمانی که دارای چند نقص سطحی باشند یا شاید کمی با شدت کمتر سیاه باشند، به AA تبدیل می شوند.
برش و شکل
برش یک الماس سیاه ممکن است تا یک سال طول بکشد و فرآیندی بسیار خسته کننده و زمان بر است. برش دادن الماس سیاه به مهارت ویژه‌ای نیاز دارد، زیرا ساختار چندکریستالی آنها کار را سخت‌تر از الماس‌های معمولی می‌کند. طراحان جواهر اغلب از شکل‌هایی مانند گرد، پرنسس، کوشن یا امرالد برای نمایش بهتر بافت و جلای خاص این سنگ‌ها استفاده می‌کنند. در حالی که برلیانت گرد محبوب ترین انتخاب برای حلقه نامزدی الماس مشکی است، برش های پرنسسی نیز تقریباً به همان اندازه محبوب هستند. با این حال، به دلیل ماهیت غیرشفاف ، درخشندگی آنها کم است و بیشتر به دلیل ظاهر ساده و جسورانه‌شان جذاب هستند.
وزن
بیشتر الماس‌های سیاهی که پیدا می‌کنید در حدود یک قیراط درجه‌بندی می‌شوند. تراکم الماس ها از الماس های بی رنگ بیشتر است؛ بنابراین توجه داشته باشید که یک الماس سیاه 1 قیراطی کوچکتر از الماس بی رنگ 1 قیراطی خواهد بود.
فرآوری الماس سیاه
الماس‌های سیاه فرآوری شده با استفاده از الماس‌های بی‌رنگ اصلی ایجاد می‌شوند که در معرض متغییرهایی مانند تابش یا گرما قرار می‌گیرند تا سایه سیاهی به آنها بدهد. این الماس‌ها به عنوان «الماس سیاه بی‌رنگ» یا «الماس سیاه رنگی» نامیده می‌شوند. همچنین ممکن است با اصطلاحات «الماس سیاه شبیه ساز» یا «الماس سیاه ساخته دست بشر» مواجه شوید که در آزمایشگاه ساخته می شوند.
مانند سایر سنگ‌های قیمتی رنگی، الماس‌های سیاه اغلب تحت روشهایی با گرما و فشار قرار می‌گیرند تا رنگ آنها بهبود و ارتقا یابد. در حالی که هدف از ارتقا در بیشتر سنگ‌ها افزایش شفافیت است اما در مورد الماس‌های سیاه، این عمل برای تبدیل الماس‌های سفید با کیفیت پایین به الماس سیاه انجام میشود.
سه روش برای این کار وجود دارد:
- ارتقا با تابش: با تغییر و بازآرایی اتم‌ها به گونه‌ای که سنگ سیاه شود.
- ارتقا با دمای بالا و فشار بالا (HTHP): فرآیندی مشابه میباشد با این تفاوت که در این حالت گرافیت درون بلور تشکیل میشود.
- رسوب شیمیایی بخار (CVD): به گونه‌ای که الماس به طور متفاوتی تشکیل شود.
در مجموع الماس‌های سیاه نه تنها به دلیل ظاهر خاص خود بلکه به خاطر منشأ پیچیده و ویژگی‌های فیزیکی متمایزشان، سنگ‌های استثنایی به شمار می‌روند. این سنگ‌ها به عنوان نمادی از رازآلودگی و قدرت در دنیای گوهرشناسی شناخته می‌شوند و جایگزینی منحصربه فرد برای الماس‌های سنتی با شفافیت درخشان هستند. چه در مجموعه‌های جواهرات انحصاری یافت شوند و چه به عنوان نمونه‌های علمی نادر مورد توجه قرار گیرند، الماس‌های سیاه همچنان کلکسیونرها و جواهرشناسان را شیفته خود می‌کنند.
تهیه شده توسط گروه جواهری سعیدنیا
نویسنده:
عاطفه مولایی
